نام:حسن
کنیه:ابومحمد
لقب:سید و مجتبی
نام پدر: علی بن ابی طالب رضی الله عنه
نام مادر: فاطمه بنت محمد صلی الله علیه وسلم
تاریخ و محل ولادت : در سال سوم هجری ماه رمضان شهر مدینه
ایشان ابومحمد حسن بن علی بن ابیطالب رضی الله عنهما نوه دختری رسول گرامی اسلام حضزت محمد صلی الله علیه وسلم و ریحانه ایشان در دنیا و سرور جوانان اهل بهشت می باشد مادرش فاطمه رضی الله عنها دختر رسول الله وپدرش امیر المومنین علی بن ابیطالب رضی الله عنه و مادربزرگ او ام المومنین خدیجه رضی الله عنها می باشد و به عنوان پنجمین خلیفه راشدین نام برده می شود در سال سوم هجری و در ماه رمضان در شهر مدینه چشم به جهان گشود و پیامبر او را حسن نامید و اولین پسر حضرت علی رضی الله عنه بود که به دنیا آمد بعد از حسن رضی الله عنه حسین بن علی متولد شد پدر بزرگش حضرت محمد به ایشان لقب سید داده است فرزندان امیر المومنین حسن امیر المومنین حسن فرزندان زیادی داشته که از جمله آنها می توان به : 1- زید 2- طلحه 3- حسن مثنی 4- قاسم 5- ابوبکر6- عبدالله (که این شش نفر در حادثه کربلا همراه عمویشان حسین رضی الله عنه به شهادت رسیدند ) 7- محمد 8- یعقوب 9-جعفر 10- عمرو · نسل امیرالمومنین حسن فقط از طریق دو فرزندش حسن مثنی و زید انتقال پیدا کرد فضایل امیر المومنین حسن بن علی رضی الله عنهما در اینجا به بعضی از فضایل و احادیثی که در مورد امیر المومنین حسن آمده اشاره می کنیم هر چند که فضایل ایشان فقط در اینها خلاصه نمی شود 1- قول پیامبر در مورد حسن وحسین رضی الله عنهما که این دو سید و سرور جوانان بهشت هستند 2- ریحانه رسوالله در دنیاست رسول الله صلی الله علیه وسلم در مورد حسن وحسین رضی الله عنهما فرمود هما ریحانتای من الدنیا یعنی این دونفر ریحانه های من از دنیا هستند 3- بین مسلمانان صلح بوجود آورد , بعد از شهادت حضرت علی و وقتی که با امیر المومنین حسن بیعت کرده شد وی با کناره گیری از خلافت با امیر امومنین معاویه رضی الله عنه صلح نمود و همانطور که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرموده بود انجام داد چون رسول الله فرموده بود حسن سید و سرور است و خداوند بوسیله او بین دو گروه بزرگ از مسلمانان بوجود می آورد 4- از کسانی است که آیه تطهیر در مورد آنها نازل شد , امیر امومنین حسن نوه رسول الله بود و وقتی آیه تطهیر نازل شد رسول الله حضرت علی و فاطمه و حسن وحسین رضی الله عنهم را زیر یک پارجه(کسا) جمع کرد و آنها را اهل بیت خود نامید و غیر از اینها اهل بیت رسول الله شامل آل عباس و آل عقیل و آل جعفر نیز می شود 5- شبیه ترین شخص به رسول الله بود 6- در موقع محاصره امیر المومنین عثمان رضی الله عنه که توسط شورشیان رخ داد حضرت حسن وحضرت حسین دور خانه حضرت عثمان نگهبانی می دادند امیر المومنین حسن در زمان خلفاء راشدین اهل بیت رسول الله صلی الله علیه وسلم در نزد خلفاء راشدین جایگاه و مقام و منزلت خاصی داشتند و حضرت حسن نیز یکی از ایشان بود , ابوبکر صدیق رضی الله عنه محبت به آنها را حتی از محبت به خانواده خودش بیشتر ترجیح می داد وحضرت حسن نیز از دوره خلافت ابوبکرصدیق درسهای فراوانی یاد گرفت چون او سختگیری و شدت ابوبکر صدیق را در مقابله با نا حق و باطل بخصوص مرتدین رامی دید و در همان حال برخورد برخورد اورا با مومنین ودوستان را نیز مشاهده می نمود که این خودش درس و عبرتی بود برایش که بیاموزد چگونه باید با دوست روبرو شود و با چه اخلاقی باید با دشمن و نا حق بر خورد کند در زمان خلافت امیر المومنین عمر رضی الله عنه نیز این وضع ادامه داشت وچون دایره حکومت اسلامی گسترش پیدا کرده و هدیه و غنایم فراوانی به مرکز خلافت سرازیر می شد حضرت عمرنیز هدیه زیادی به اهل بیت رسول الله می داد و محبت زیادی نسبت به آنها می ورزید و حتی حسن و حسین را بر فرزندان خود ترجیح می داد وبرای اینکه بتواند با خانواده حضرت علی رابطه خویشاوندی داشته باشد حتی با خواهر حضرت حسن وحسین که ام کلثوم نام داشت ازدواج کرد و وقتی که مداین فتح شد غنائم زیادی به دست مسلمانان افتاد امیر امومنین عمر 1000 درهم به حضرت حسن و1000 درهم به حضرت حسین وبه پسر خودش عبد الله بن عمر فقط 500 درهم عطا کرد ,حضرت حسن از سعه صدر عمر وعدالت و حق طلبی او درسها و عبرتها آموخت وچون پدرش علی رضی الله عنه جزو مستشارین حضرت عمر رضی الله عنه بود از این لحاظ نیز درسها آموخت , در زما نی که حضرت عثمان رضی الله عنه به خلافت رسید حضرت حسن رضی الله عنه دراوج جوانی خود بود و این دوره زمانی هست که نقش ایشان را بیشتر ملاحظه می کنیم حضرت حسن از انتخاب حضرت عثمان و طریقه انتخاب وی که از طریق شورا و مشورت ورای گیری به خلیفه شده بود درسهای بیشتری آموخت وایشان همراه با پدرش موافق با خلافت حضرت عثمان بودند و حتی وقتی که شورشیان قصد حمله به خانه حضرت عثمان را داشتند به دستور پدرش به همراه برادرش حسین از خانه حضرت عثمان مراقبت میکرد ونگهبانی می داد تا مبادا شورشیان آزاری به حضرت عثمان برسانند و حسن رضی الله عنه در زمان خلافت حضرت معاویه در جهاد شرکت می کرد کثل شرکت در لشکر عبادله در فتح آفریقا وجایگاه و مقام امیر المومنین حسن در زمان خلافت پدرش قوی تر شده بود چونکه او فرزند بزرگ پدرش بود یار ویاور پدرش بود و در همه معرکه ها و نبردها همپای پدرش شرکت نمود , وقتی که حضرت عثمان به شهادت رسید فتنه زیاد شده بود , حضرت علی برای آرام کردن اوضاع وخاموش کردن فتنه و چونکه مدت نبودن خلیفه برای مسلمانان طولانی شده بود با این نطر که ایشان خلیفه شوند موافقت نمود و با به عنوان خلیفه چهارم بیعت شد اما متاسفانه فتنه ومشکلات آرام نشد بلکه همچنان به راه خود ادامه داد و جنگ جمل وبعد از آن جنگ صفین بوقوع پیوست ,و حضرت علی برای این که به میدانهای معرکه ونبر نزدیکتر باشد مقر خلافت را از مدینه به کوفه انتقال داد ,امیر المومنین یار ویاور پدرش بود اگر چه که در بعضی از موارد با پدرش هم رای نبود که مهمترین آنها این بود که در بیعت با پدرش حضرت علی عجله شده و باید ابتدا قاتلین حضرت عثمان قصاص می شدند که مسلما این رای با نظر حضرت علی در تضاد بود چون حضرت علی رایش این بود که او خلیفه هست وباید درابتدا با او بیعت شود سپس قصاص گرفته شود ,و در ابتدای جنگها اهل کوفه چون نظرشان بر این بود که این فتنه داخلی است از شرکت در آن سر باز زدند حضرت حسن به همراه عمار بن یاسر اهل کوفه رابا حضرت علی هم رأی کردند و آنها هم در جنگ شرکت کردند و امیر المومنین حسن در برقراری صلح بین حضرت علی وطلحه و زبیر رضی الله عنهم در جنگ جمل تلاش زیادی نمود ولی فتنه جویان بخصوص عبدالله بن سبأ مانع از برقراری صلح شدند از جمله جنگهایي که امیر المومنین حسن در آن شرکت نمود جنگ صفین بود که بین حضرت علی وحضرت معاویه رخ داد , حضرت معاویه در زمان خلافت حضرت عمر وحضرت عثمان به عنوان امیر شام انتخاب شده بود و وقتی که حضرت علی به خلافت رسید حضرت علی این بود که ابتدا باید همه بیعت بکنند و بعد به مشکلات داخلی رسیدگی شود مانند قصاص از قاتلین حضرت عثمان اما برعکس آن حضرت معاویه نظرش این بود که باید اول قاتلین حضرت عثمان قصاص شوند واین مسأله سبب اصلی در بیعت نکردن اهل شام با حضرت علی رضی الله عنه بود و حضرت علی درشروع خلافتش و برای آرام کردن شورش اقدام به عزل امرای مناطق مختلف مثل مصر و کوفه وبصره و شام که معاویه امیر آنجا بود نمود ولی در بسیاری از مناطق با مخالفت روبرو شد از جمله در شام که معاویه امیر بود , جنگ صفین در گرفت وحتی مسأله حکمیت که حضرت عمر بن عاص پیشنهاد داد هم باعث آرامش وخوابیدن فتنه نشد بلکه خود حکمیت موجب شروع فتنه جدیدی به اسم فتنه خوارج شد که می گفتند حکم باید برای خدا باشد وهمه را کافر اعلام کردند و حضرت علی با آنها به مبارزه کرد وآنها را در نهروان شکست داد ، وبعد از مدتی زمانی که حضرت علی مشغول خواندن نماز بود عبدالرحمن بن ملجم او را به شهادت رساند ، حضرت علی قبل از شهادت و زمانی که زخمی بود به حضرت حسن و حضرت حسین وصیت ها ونصیحتها نمود و آنها را از مثله کردن قاتلش عبدالرحمن بن ملجم نهی کرد بیعت با امیر المومنین حسن بن علی رضی الله عنهما بعد از به شهادت رسیدن حضرت علی مردم با امیر المومنین حسن بیعت کردند بیعت با ایشان درسال چهل (40) و در ماه رمضان رخ داد حضرت علی کسی را به عنوان جانشین خود معرفی نکرده بود حتی وقتی که از او خواستند کسی را جانشین خود معرفی کند فرمود پیامبر کسی را معرفی نکرده من هم معرفی نمی کنم امیر المومنین حسن بر جنازه پدرش نماز خواند و پدرش را در کوفه دفن نمود و مردم با او بیعت کردند وحضرت حسن هنگامی که اهل کوفه با او بیعت کردند به آنها فرمود:باشما بیعت می کنم و شما باید به حرفهای من گوش کنید از من اطاعت کنید وباکسی که من با او صلح کردم شما نیز صلح کنید وبا کسی که من با او جنگیدم بجنگید حضرت حسن در زمان خلافت پدرش امیر عراق بود و چون فرزند بزرگتر حضرت علی بود وامیر عراق بود مردم بعد از شهادت پدرش با او بیعت کردند اگر چه که پدرش او را به عنوان جانشین بعد از خودش معرفی نکرد وهیچ دلیلی وجود ندارد بر انتخاب شدن حسن رضی الله عنه از طرف پدرش به عنوان جانشین مدت خلافت امیر المومنین حسن و دایره حکومتش امیر المومنین حسن رضی الله عنه درمدت خلافت خود بر حجاز و یمن وعراق حکمرانی نمود وگفته شده که مدت خلافت ایشان شش ماه یا هفت ماه به طول انجامیده و دوره و مدتی که او خلیفه بوده جزوه دوره خلفا راشدین محسوب می شود یعنی از او به عنوان خلیفه پنجم نام برده می شود چون پیامبر در حدیثی مدت خلافت بعد از خودش را سی سال ذکر نموده که این سی سال با مدتی که حضرت حسن در خلافت بوده پایان می یابد در حدیثی آمده که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود :خلافت در امت من سی سال می باشد وسپس دروه پادشاهی برمیگردد پس جمع مدت زمانی که حضرت ابوبکر و عمر وعثمان وعلی و حسن رضی الله عنهم خلیفه بوده اند به سی سال رسیده است صفات و شخصیت امیر المومنین حسن رضی الله عنه حضرت حسن از اخلاق وصفات یک رهبر برخوردار بود ایشان تربیت شده مکتب نبوی بودند ودر زمان بزرگانی مانند ابوبکر وعمر و عثمان وعلی رضی الله عنهم زندگی کرده بود در نتیجه شخصیت او به گونه ای بود که او را آماده بر عهده گرفتن رهبری جامعه و حکومت اسلامی قرار داده بود واز جمله صفات بارز که در شخصیت او ملاحظه می شد در اینجا ذکر می کنیم 1-ایمان قوی وعمیق او به خداوند وروز قیامت 2- علم وآگاهی او نسبت به دین 3-اعتماد او به خداوند 4- راستگووامانتدار بود 5- شایستگی انجام دادن کار را داشت 6- شجاع بود 7- جوانمرد بود 8- بسیار زاهد بود 9 تواضع و فروتن بود 10- جان فدا بود 11- نصیحت را می پذیرفت 12- صبور و قوی الاراده بود 13 – عادل بود عمیر بن اسحاق در باره روش برخورد و اخلاق حضرت حسن با مردم می گوید :هر وقت سخن می گفت دوست نداشتیم سخن خود را به پایان برساند و هرگز از اوناسزا ویا حرف بدی نشنیدیم مهمترین کارهای امیرالمومنین حسن در زمان خلافتش وقتی حضرت حسن رضی الله عنه به خلافت رسید که حضرت علی برای شروع دوباره جنگ با حضرت معاویه لشکر راآماده کرده بود چون وقتی عمربن عاص و ابو موسی اشعری رأی به عزل وبرکناری حضرت علی وحضرت معاویه دادند حضرت علی این رأی را نپذیرفت وبا این حکم مخالفت نمود ولی با این حال با حضرت معاویه اعلان آتش بس نمود و با خوارج به جنگ پرداخت و آنها را در نهروان شکست داد و در همین اثناء حضرت معاویه آتش بس را شکست و به مناطقی که در اختیار حضرت علی بود حمله کرد که به همین سبب حضرت علی نیرو را آماده جنگ با حضرت معاویه نمود اما قبل از اینکه نیرو را حرکت دهد توسط عبدالرحمن بن ملجم به شهادت رسید وحضرت حسن بعد از خلافتش با این وجود که با جنگهای داخلی مخالف بود مسؤلیت حمله را بر عهده گرفت و لشکر رابه حرکت در آورد وقیس بن سعد که یکی از فرماندهان لشکرش بود راگروهی دوازده هزار نفری جلوتر فرستاد وخود ایشان نیز با بقیه لشکر حرکت کرد اما وقتی که به مداین رسید شایعه شد که قیس بن سعد کشته شده در نتیجه در میان سربازان امیرالمومنین حسن رضی الله عنه وحشت افتاد و پا به فرار گذاشته وشروع به نهب وبردن وسایل کردند وحتی از فرش زیر پای حضرت حسن نیز نگذشتند و آن رابرداشتند و به خود او نیز ضربه زدند ودر مداین گروهی برای بدست آوردن مال تصمیم گرفتند که امیرالمومنین حسن را دستگیر کنند واو را به حضرت معاویه تحویل دهند درمقابل گرفتن مال وقتی حضرت حسن این اوضاع واین مسایل را در میان لشکریان خود ملاحظه کرد تصمیم گرفت با حضرت معاویه صلح کند و به اوکه پیشنهاد صلح داده بود جواب مثبت داد وحضرت معاویه نیز بلافاصله چند نفر را برای مذاکره با حضرت حسن فرستاد و در میان دو گروه صلح برقرار شد و امیرالمومنین حسن قبول کرد که از خلافت کناره گیری و تنازل نماید اما به چند شرط شروط حضرت حسن رضی الله عنه برای کناره گیری 1-تمام اموال ودارایي شخصی حضرت حسن متعلق به خودش باشد 2- از کسی انتقام گرفته نشود 3- وحدت امت اسلامی حفظ شود 4- حضرت معاویه به کتاب خدا و سنت رسول الله و روش و طریقه خلفاء راشدین ملتزم باشد امیر المومنین بعد از تنازل از خلافت این صلحی که بین حضرت حسن وحضرت معاویه انجام شد معروف است به صلح بزرگ وسالی که در آن صلح نمودند معروف شد به عام الجماعه یعنی سال جماعت چون همه مسلمانان بار دیگر با هم متحد شدند وبا یک خلیفه بیعت کردند وآن هم ممکن نبود جزء از طریق کاری که حضرت حسن انجام داد و روشی که در پیش گرفت یعنی با کنره گیری از خلافت و بیعت با معاویه وبا این صلح حدیث رسول الله صلی الله علیه وسلم محقق شد که خطاب به حضرت حسن فرموده بود : پسر من سید است و خداوند بوسیله او بین دو گروه بزرگ از مسلمین صلح برقرار می کند و از صلح وکناره گیری امام حسن این نتیجه میگریم که انتخاب او به عنوان خلیفه از طرف خداوند نبوده بلکه با اختیار مردم انتخاب شده چون اگر از طرف خداوند خلیفه شده بود هیچوقت کناره گیری نمی کرد بخصوص بعد از اینکه به خلافت رسیده بود , بعد از بیعت حضرت حسن مردم یمن وحجاز وعراق هم با معاویه بیعت کردند بعد از آن امام حسن به عنوان یک شخص معمولی به زندگی خود مشغول شد وهمه پیروان او از دستورات حضرت معاویه اطاعت می کردند و حضرت حسن در اواخر عمر خویش از کوفه به مکه ومدینه آمد ودر سال پنجاه و نه (59) هجری در مدینه وفات نمود ودر قبرستان بقیع واقع در شهرمدینه دفن شد خداوند از او راضی باد.
